Παναγιώτη Κουμπούρα
Απόσπασμα Δοκιμίου, βραβευμένου με Γ΄ βραβείο Π.Ε.Λ. 2024
Στις 27 Φλεβάρη 2023 συμπληρώθηκαν 80 χρόνια απ’ τη μέρα θανάτου του ποιητή Κωστή Παλαμά. Στις 27 Φλεβάρη του 1943, όταν βαριά η σκλαβιά πλάκωνε τις ψυχές των Ελλήνων, ο θάνατος του Παλαμά έγινε σάλπισμα αγωνιστικής κινητοποίησης και ελπίδας για την απελευθέρωση. Η κηδεία του μεταβλήθηκε σε μεγάλο και δυνατό συλλαλητήριο, σε κραυγή διαμαρτυρίας ενάντια στους καταπιεστές ψυχών και σωμάτων. Κι όταν η φωνή του άλλου μεγάλου μας ποιητή Άγγελου Σικελιανού υψώθηκε πάνω απ’ τον τάφο οι ψυχές και τα σώματα ρίγησαν:
Ηχήστε, οι σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές, δονήστε σύγκορμη τη χώρα, πέρα ως πέρα … Βογγήστε, τύμπανα πολέμου…
Οι φοβερές σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !
Σ’ αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα ! …
……………………………………………………………………………………..
Ανακεφαλαιώνοντας την αναφορά στη ζωή και το έργο του Παλαμά, μπορούμε να πούμε πως αυτός με την ποιητική του δημιουργία ξανάδεσε την πνευματική ζωή του τόπου μας με τις ρίζες της.
Δηλαδή, με την παράδοση του δημοτικού τραγουδιού και με την ποίηση του Σολωμού. Κι αυτό αποτελεί πολύτιμη προσφορά. Γιατί, όσο είναι αλήθεια πως δεν μπορείς να πας μπροστά κοιτάζοντας πίσω, άλλο τόσο είναι αλήθεια πως χωρίς ρίζες κανένα δέντρο δεν μπορεί να βγάλει φύλλα και κλαδιά και να δώσει καρπούς.
Η αξιοποίηση κάθε στοιχείου προοδευτικού της παράδοσης αποτελεί την απαραίτητη και στέρεα βάση για να χτιστεί πάνω της το καινούριο πνευματικό οικοδόμημα.
Τελειώνοντας, και για μια καλύτερη εμπέδωση του υψηλού επιπέδου του Κωστή Παλαμά και για να φανεί καθαρά η φιλοσοφική αξία, η αριστουργηματική τεχνική και η λυρική αρμονία του έργου του ποιητή, αξίζει να αναλύσουμε ένα από το πιο άρτια ποιήματα του Παλαμά, το σονέτο Αγορά από την ενότητα Πατρίδες της συλλογής Η Ασάλευτη ζωή .
Αγορά
Πάντα διψάς - όπως διψάει το πρωτοβρόχι
στεγνή καλοκαιριά - το βλογημένο σπίτι
και μια κρυφή ζωή σα δέηση ερημίτη,
αγάπης κι αρνησιάς ζωούλα σε μια κόχη.
Διψάς και το καράβι που το πέλαο το 'χει,
κι όλο τραβάει με τα πουλιά και με τα κήτη,
κι είναι μεστή η ζωή του μ' όλο τον πλανήτη·
και το καράβι και το σπίτι σου είπαν· «Όχι!»
Μήτε η παράμερη ευτυχία που δε σαλεύει,
μήτε η ζωή π' όλο και νέα ψυχή τής βάνει
κάθε καινούρια γη και κάθε νιο λιμάνι.
Μόνο τ' αλάφιασμα του σκλάβου που δουλεύει·
σέρνε στην αγορά τη γύμνια του κορμιού σου,
ξένος και για τους ξένους και για τους δικούς σου.
Ο Παλαμάς επεσήμανε δεκαετίες πριν το μαρτύριο της διπλής ασίγαστης δίψας της ανθρώπινης ψυχής και στο ατομικό και στο κοινωνικό επίπεδο με το αριστουργηματικό σονέτο: ΑΓΟΡΑ. Απέραντη αγορά αποξένωσης έγινε σύμπας ο κόσμος των ανθρώπων . Όλα πουλιούνται κι αγοράζονται . Και πρώτο και καλύτερο « προϊόν » σ’ αυτό το ασύνορο εμπόριο συναλλαγής, η ίδια η ψυχή, που στέκει μαρτυρικά αποξηραμένη και διψασμένη στις προθήκες του λαβύρινθου της κατανάλωσης .
Και πράγματι, την πουλήσαμε μια και καλή, την προδώσαμε στα σκλαβοπάζαρα της αγοράς τη μάνα – φύση και τώρα αυτή, η ανεξίκακη, ωσάν αυθάδεις υβριστές μας εκδικείται. Ήρωας τραγωδίας η ψυχή του αλλοτριωμένου ανθρώπου. Ούτε σταγόνα, σταγονίτσα λίγης δροσιάς στα μάτια γύρω … Δάκρυα μονάχα κι αυτά στεγνά, που δε δροσίζουν μον καίνε μόνο και πονάνε … «Απέσβετο το λάλον ύδωρ».
Κι η δίψα – δίψα, παντοτινή και άσβεστη. Διπλή σαν την αμφίδρομή μας φύση, ατομική μα και συλλογική συνάμα. Δίψα για μια γωνίτσα ερημιάς, για ένα σπιτάκι ηρεμίας, γαλήνης άσυλο, σπήλαιο κρυφό, τη λεύτερή σου την ψυχή να την κουρνιάζεις. Η πινακίδα στης καρδιάς την πόρτα να γράφει: Δεν πωλείται. Δεν αγοράζεται. Πού να τη βρεις μια τέτοια κόχη, αχ, δύσμοιρη ψυχή του ανθρώπου; Σε ποιο μεσιτικό γραφείο να την ψάξεις, σε ποια μικρή αγγελία να τη δεις; Τιμές, τιμές παντού και κέρδη … Δεν έχει λεύτερη γωνιά για σε , ούτε μια στάλα. Στυλίτης ερημιάς δεν είναι η ψυχή, είναι πηγή συντροφικότητας. Διψά και το καράβι το συλλογικό, που ταξιδεύει στης πολιτείας τα πλάτη και το λέγαν και το λένε ακόμη « ΑΓΩΝΙΑ ». Τρεχούμενο νερό στην πλώρη το γέλιο της παρέας, η έγνοια για το συνάνθρωπο κελαρυστή στην πρύμνη , να μένει ξάγρυπνη η ψυχή και γρηγορούσα μόλις διαβάσει στα βλέφαρα του άγνωστου « βοήθεια αδελφέ μου ». Πού να το 11. βρεις τέτοιο ταξίδι, σε ποιο πακέτο κρουαζιέρας να το ψάξεις, ποιο πλοίο της αγάπης με πισίνες θε να κλείσεις; Τιμές, τιμές παντού και κέρδη … Αχ, διψασμένη, τάλαινα ψυχή, « δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό …», ούτε σταγόνα.
Σ’ αυτή τη διπλή άρνηση, στο όχι της ατομικής γαλήνης και στο όχι του συλλογικού ταξιδιού, ο σκλαβωμένος με τις αλυσίδες της αγοράς διψασμένος άνθρωπος προκαλείται να αντιτάξει το δικό του ΝΑΙ. Να πολεμήσει για το ΟΧΙ του ενάντια στα όχι και να τα κάνει κατάφαση ζωής, σταγόνα ελπίδας. Να απελευθερώσει τις αιώνια ακατάλυτες δυνάμεις, τον ουρανό, τον ήλιο, τη γη και τη θάλασσα, που τις ατίμασε στα σκλαβοπάζαρα της αγοράς του. Η αέρινη στέγη τ’ ουρανού να χαρίζει λεύτερες δροσοσταλαματιές κι όχι σκλάβες κηλίδες όξινης βροχής. Το χαμόγελο του ήλιου να ξαναγίνει γλυκό και δροσερό κι όχι ωμό και σαρδόνιο. Οι νεραϊδορεματιές της γης να μας βαφτίζουν εξαγνισμό και καθαρμό κι όχι να μένουν στεγνές στα παραμύθια. Τα κύματα της θάλασσας να μας λούζουν στο φως της ελπίδας κι όχι να προμηνύουν τρικυμία ξηρασίας. _
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου